تحلیل رابطه بین سرمایه انسانی، تحقیق و توسعه و بهره‌وری با نابرابری درآمدی در مناطق روستایی ایران

در ادبیات توسعه اقتصادی، بین رشد بهره‌وری و نابرابری درآمدی رابطه‌ای وجود دارد که از آن با عبارت U وارون کوزنتس یاد می‌شود (اهلووالیا، 1977). به‌عبارتِ‌دیگر، رابطه بین رشد بهره‌وری با نابرابری درآمدی ابتدا مستقیم و سپس حالت معکوس به خود می‌گیرد. امروزه مطالعات اقتصاددانان توسعه نشان می-دهد که سیاست‌های دولت‌ها، از جمله سرمایه‌گذاری در سرمایه انسانی و مخارج تحقیق و توسعه، نه تنها بر رشد و بهره‌وری اقتصادی، بلکه بر توزیع مناسب درآمد و کاهش نابرابری در اقتصاد کشورها نیز مؤثر بوده است (فان، 2007). بر این اساس، عوامل ساختاری مذکور، موجب برگشت سریع خم منحنی کوزنتس شده و موجب می‌شود که با افزایش بهره‌وری، نابرابری درآمدی کاهش یابد. به‌دلیل اهمیت موضوع مذکور، در پژوهش حاضر با استفاده از رهیافت مدل‌های رگرسیونی با وقفه‌های گسترده (ARDL) و با در نظر گرفتن اطلاعات یک دوره سی‌ساله (1387- 1358) به‌صورت سری زمانی، رابطه بین نابرابری درآمدی و رشد بهره-وری در حضور عوامل ساختاری مانند مخارج تحقیق و توسعه و سرمایه انسانی در مناطق روستایی بررسی می‌شود. طبق نتایج پژوهش، سرمایه انسانی و مخارج تحقیق و توسعه داخلی و انباشت سرمایه تحقیق و توسعه بین‌المللی، هر کدام با ضرایب 11/0 و 08/0، بر کاهش نابرابری درآمدی در مناطق روستایی تأثیر معنی‌داری دارد و فرضیه کوزنتس مبنی بر وجود رابطه U وارون بین رشد بهره‌وری کل و نابرابری درآمدی در مناطق روستایی و کشاورزی ایران در دوره مورد مطالعه قابل ابطال نیست.